Η ιστορία ενός θρύλου που παραδόθηκε στις φλόγες

Στην αίθουσα «Αττικόν» έγινε η πρώτη προβολή ομιλούσας ταινίας στην Ελλάδα, το 1929

Κάθε πόλη με ιστορία έχει τα δικά της σημεία αναφοράς, που συνδέουν το χθες με το σήμερα. Για την Αθήνα, ένα τέτοιο σημείο είναι ο κινηματογράφος «Αττικόν», που «γεννήθηκε» πριν από περίπου εκατό χρόνια και έκτοτε πρωταγωνιστεί στην πολιτιστική ζωή της πρωτεύουσας.

Οι φίλοι του κινηματογράφου στενοχωρήθηκαν διπλά την περασμένη Κυριακή, βλέποντας το ιστορικό κτίριο να παραδίδεται στις φλόγες, μαζί με δεκάδες καταστήματα και επιχειρήσεις. Ωστόσο, ανακουφίστηκαν όταν έγινε γνωστό ότι οι αίθουσες «Αττικόν» και «Απόλλων» γλίτωσαν τελικά από τη φωτιά και δεν θα αργήσει η ημέρα που θα ανοίξουν ξανά τις πόρτες τους. Μάλιστα, την περασμένη Τετάρτη ο υπουργός Πολιτισμού ανακοίνωσε την απόφασή του να χρηματοδοτηθεί η μελέτη και η αποκατάσταση των ζημιών από κρατικούς πόρους.

Το «Κινηματοθέατρον Αττικόν» λειτούργησε για πρώτη φορά το 1914. Αρχικά ήταν θέατρο αλλά γρήγορα, το 1920, τη θέση της αυλαίας πήρε η οθόνη προβολής. Από τότε δεν έπαψε να φιλοξενεί τους αστέρες της Εβδομης Τέχνης, όχι μόνο μέσα από τις μπομπίνες με το φιλμ αλλά και στην κυριολεξία. Εκατοντάδες ηθοποιοί και σκηνοθέτες από το Χόλιγουντ, την Ευρώπη και την Ελλάδα περπάτησαν στα μαρμάρινα σκαλοπάτια της εισόδου του και κάθισαν κάτω από τον θόλο της αριστοκρατικής αίθουσας, με τα επιβλητικά θεωρεία και τον εντυπωσιακό εξώστη.

Στους χώρους του πραγματοποιήθηκαν ελληνικές, ευρωπαϊκές και παγκόσμιες πρεμιέρες, φεστιβάλ κινηματογράφου, συναυλίες, καθώς και πολλές άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Μάλιστα, στην αίθουσα του «Αττικόν» έγινε η πρώτη προβολή ομιλούσας κινηματογραφικής ταινίας στην Ελλάδα. Ηταν 10 το βράδυ της Τρίτης 22 Οκτωβρίου 1929 όταν προβλήθηκε το «Fox Movietone Folllies» του Ντέιβιντ Μπάλτερ.

«Εναρξις του ομιλούντος κινηματογράφου, του τελειοτέρου συστήματος του κόσμου - Ουέστερν Ελέκτρικ - με πρόγραμμα πρωτοφανές» αναφέρεται χαρακτηριστικά σε διαφημιστική καταχώριση για το μεγάλο γεγονός σε εφημερίδα της εποχής.

Το 1960 η παλαιότερη κινηματογραφική αίθουσα της Ελλάδας απέκτησε το υπόγειο «σινεφίλ» αδελφάκι της, τον κινηματογράφο «Απόλλων». Μπορεί να μην είχε τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του «Αττικόν», αλλά αποτέλεσε από την πρώτη μέρα της λειτουργίας του μια σύγχρονη κινηματογραφική αίθουσα και έναν από τους χώρους συνάντησης ανθρώπων της τέχνης.

Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΤΟΥ 2007

Οι κινηματογράφοι «Αττικόν» και «Απόλλων» ανακαινίστηκαν πλήρως το 2007. Η ανακαίνιση ξεκίνησε από την είσοδο και τη χωροθέτηση των ταμείων και έφτασε έως την αίθουσα και τον τεχνολογικό εξοπλισμό. Η είσοδος ντύθηκε με λευκό μάρμαρο και σκούρο ξύλο και στο εσωτερικό των δύο αιθουσών αντικαταστάθηκαν όλα τα καθίσματα, οι μοκέτες τοίχου και δαπέδου. Μάλιστα, τα θεωρεία του «Αττικόν» απέκτησαν δερμάτινες πολυθρόνες.

Ακόμη μεγαλύτερες ήταν οι αλλαγές στο «Απόλλων», όπου το μόνο που έμεινε απαράλλαχτο ήταν οι πίνακες του Μεμά Τουλιάτου (αντίγραφα έργων του Γιώργου Βακιρτζή) με τη Μέριλιν Μονρόε, τον Τζέιμς Ντιν και την Τζόαν Κόλινς. Τέλος, ολόκληρος ο εξοπλισμός ήχου των δύο κινηματογράφων αντικαταστάθηκε από μηχανήματα Dolby Digital, ενώ ο «Απόλλων» απέκτησε ψηφιακό προτζέκτορα.

ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ
Αρχισε να οικοδομείται το 1870, σε σχέδια Τσίλλερ

Το όμορφο διώροφο κτίριο της οδού Σταδίου 19-21, που στεγάζει το «Αττικόν» και το «Απόλλων» είναι ένα από τα πιο παλιά και ιστορικά κτίρια της Αθήνας. Σύμφωνα με το αρχείο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, το σημερινό κτίριο είναι αποτέλεσμα διαδοχικών φάσεων ανοικοδόμησης. Το αρχικό κτίσμα οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1870 και 1881, σε σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα και καθηγητή του Πολυτεχνείου Ερνέστου Τσίλλερ, για λογαριασμό του Χιώτη τραπεζίτη Σταμάτη Δεκόζη Βούρου.

Το μέρος του κτιρίου που φιλοξενεί το «Αττικόν» δημιουργήθηκε λίγο αργότερα, το 1914. Το νέο τμήμα ακολούθησε τον ρυθμό νεομπαρόκ και έφερε την υπογραφή του επίσης σημαντικού Ελληνα αρχιτέκτονα καθηγητή Αλέξανδρου Νικολούδη. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα κτίρια στην Ελλάδα για την ανέγερση του οποίου χρησιμοποιήθηκε οπλισμένο σκυρόδεμα.

Εκτός του «Αττικόν», στους δύο ορόφους του στεγάστηκαν κατά καιρούς το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, παντοπωλεία, ανθοπωλεία και γραφεία μεγάλων επιχειρήσεων, όπως των Τοπικών Σιδηροδρόμων Μακεδονίας και της Εταιρείας οίνων και οινοπνευμάτων. Αργότερα εγκαταστάθηκαν εκεί τα γραφεία της Σκούρας Φιλμς και το 1960 δημιουργήθηκε στο υπόγειο ο κινηματογράφος «Απόλλων». Από το 1982, το γωνιακό τμήμα του κτιρίου, στη συμβολή με τη Χρήστου Λαδά, φιλοξενεί το κατάστημα «Studio Kosta Boda», που κάηκε κατά τα επεισόδια της προηγούμενης Κυριακής.

Το ιστορικό κτίριο κηρύχθηκε διατηρητέο το 1984, μαζί με άλλα δεκατέσσερα κτίρια της οδού Σταδίου.

ΥΠΟΓΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΑΗ 4
Τα κρατητήρια της Kommandantur

Οι ταραχές της 12ης Φεβρουαρίου έφεραν στη δημοσιότητα έναν από τους «μυστικούς» χώρους της Αθήνας. Πρόκειται για τα υπόγεια της Κοραή 4, δίπλα ακριβώς από τον κινηματογράφο «Αστυ».

Η φωτιά δεν προκάλεσε ζημιές στο εσωτερικό του κινηματογράφου, ούτε και στα υπόγεια, που σήμερα αποτελούν χώρο ιστορικής μνήμης για τη γερμανική Κατοχή. Με πρωτοβουλία της Εθνικής Ασφαλιστικής, στην οποία ανήκει το κτίριο, τα σκοτεινά υπόγεια αποκαταστάθηκαν στη μορφή που είχαν από το 1941 έως το 1944, όταν οι ναζί κατακτητές τα είχαν μετατρέψει από αντιαεροπορικά καταφύγια σε κρατητήρια.

Από το 1991 τα υπόγεια της Κοραή 4 λειτουργούν ως μουσείο. Πρόκειται για τον μοναδικό χώρο σε όλη την Αθήνα που «ταξιδεύει» τον επισκέπτη στα σκληρά χρόνια της Κατοχής. Στους τοίχους του μπορεί κανείς να διαβάσει τα μηνύματα που σκάλιζαν οι Ελληνες που συλλαμβάνονταν από τους Γερμανούς. «Ζητώ νερό», «24 ώρες χωρίς φαΐ και χωρίς νερό, μόνο μυρίζοντας γιασεμί» είναι δύο από τις συγκλονιστικές φράσεις που χάραξαν οι Ελληνες κρατούμενοι στους σκούρους γκρι τοίχους και σώζονται ώς σήμερα.

«Το κτίριο χτίστηκε από την Εθνική Ασφαλιστική το 1938» εξηγεί στην «Espresso της Κυριακής» η εκπρόσωπος του τμήματος ιστορικού αρχείου της εταιρείας Μαριάννα Γεωργάκη. «Το 1938 άρχισε να εγκαθίσταται εκεί η εταιρεία και πριν καλά καλά προλάβει να δραστηριοποιηθεί, ήρθε η Κατοχή. Ηταν από τα πρώτα κτίρια της Αθήνας που επιτάχθηκε από τους Γερμανούς. Εδιωξαν φυσικά την Εθνική Ασφαλιστική, εγκατέστησαν στους ορόφους την Kommandantur και τα υπόγεια τα χρησιμοποίησαν ως κρατητήρια Ελλήνων αλλά και Ιταλών και Αγγλων».

Οπως αναφέρει η κ. Γεωργάκη, ανάμεσα στα εκατοντάδες άτομα που πέρασαν από τα κρατητήρια ήταν ακόμη και 14χρονα παιδιά, όπως μαρτυρούν τα ακιδογραφήματα που υπάρχουν στους τοίχους. Μετά την απελευθέρωση, τα υπόγεια άδειασαν αλλά το υπόλοιπο κτίριο γνώρισε άλλες τρεις επιτάξεις, αρχικά από το ΕΑΜ, στη συνέχεια από τους Βρετανούς και κατόπιν από το ελληνικό κράτος, που εγκατέστησε εκεί τα γραφεία της Ηλεκτρικής Εταιρείας.

Αργότερα, το ιστορικό κτίριο επέστρεψε στην Εθνική Ασφαλιστική. Το 1991, με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων λειτουργίας της, η εταιρεία αποφάσισε να συντηρήσει τα υπόγεια κρατητήρια λόγω της ιστορικής σημασίας τους και να τα παραδώσει στο κοινό.

«Ηταν και ο μοναδικός χώρος που είχε διασωθεί από την περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα, γιατί ούτε τα κρατητήρια Αβέρωφ υπήρχαν ούτε το κτίριο των SS στην οδό Μέρλιν. Γι’ αυτόν τον λόγο αποφάσισε η Εθνική Ασφαλιστική ότι ο χώρος πρέπει να παραμείνει και με δικά της έξοδα τον συντήρησε» προσθέτει η κ. Γεωργάκη.

Ο χώρος ιστορικής μνήμης «Κοραή 4» είναι ανοιχτός για το κοινό από Τετάρτη μέχρι Σάββατο, 10 το πρωί με 2 το μεσημέρι. Αφθονο ιστορικό υλικό και άλλες πληροφορίες παρέχονται στην ιστοσελίδα του χώρου, www.korai4.gr.